რა დადებითი ზეგავლენა აქვს მშობლების მიერ ჩვილებისთვის წიგნების წაკითხვას, რა სახის წიგნები შევარჩიოთ და როგორი უნდა იყოს ძილის წინ წიგნის კითხვის რიტუალი?
რა დადებითი ზეგავლენა აქვს მშობლების მიერ ჩვილებისთვის წიგნების წაკითხვას, რა სახის წიგნები შევარჩიოთ და როგორი უნდა იყოს ძილის წინ წიგნის კითხვის რიტუალი? - ამ და სხვა საკითხებზე MomsEdu.geბავშვთა ადრეული განვითარების სპეციალისტ სოფო მელაძეს ესაუბრა.
- სოფო, რომელი თვიდან უნდა დავუწყოთ პატარებს წიგნის კითხვა?
- მშობელს შვილისთვის წიგნის გამოყენება და მისი წაკითხვა არა მხოლოდ ადრეულ ჩვილობაში შეუძლია, არამედ ორსულობის დროსაც კი. მოგეხსენებათ, ორსულები ხშირად ასმენინებენ პატარებს კლასიკურ მუსიკასაც. ბავშვი მუცელშიც ასხვავებს დედის ხმას და ხმაურს ერთმანეთისგან, შესაბამისად, ჩვენ ბავშვის მუცლადყოფნის პერიოდშიც შეგვიძლია წიგნის ემოციურად და საინტერესოდ წაკითხვა მათთვის. ეს ძალიან სასარგებლო პროცედურაა ნაყოფისთვის. პატარა მუცლადყოფნისას უკვე იწყებს ადრეული სოციალური უნარების და ურთიერთობების ჩამოყალიბებას დედასთან, ხმები და ემოციები ახდენს ნაყოფის რეფლექსების და რეაქციების სტიმულირებას. ბავშვი დაბადებამდე მეტ-ნაკლებად ახდენს ადაპტირებას გარემოსთან, მცირდება შფოთვა. რაც შეეხება ჩვილობის პირველ 2 თვეს, ამ დროს რეკომენდებულია სპეციფიკური წიგნების გამოყენება, ეს არის მკვეთრი კონტრასტის მქონე შავ-თეთრი გამოსახულებები. ამ თემაზე ძალიან საინტერესო აქტივობები ჰქონდა იტალიელ ექიმს და პედაგოგს, მარია მონტესორის. მისი აზრით, მსგავსი შავ-თეთრი გამოსახულების მქონე ნახატები ეხმარება ბავშვს მზერის ფიქსაციაში, კონცენტრაციის გაუმჯობესებაში. ასევე, მნიშვნელოვანია გავითვალისწინოთ პირველი ორი თვე, როცა ბავშვის მხედველობა მეტ-ნაკლებად ჩამოყალიბების პროცესშია, ჩვილი გამოსახულებებს ხედავს 20-25 სმ-ის მოშორებით.
2-4 თვემდე კი შეგვიძლია ღია, ნათელი ფერების მქონე წიგნების გამოყენება, სადაც მარტივი ილუსტრაციებია. აქ მთავარია, არა წიგნის შინაარსი, არამედ მისი ემოციურად გამოხმოვანება, რომელიც მიიქცევს ჩვილის ყურადღებას და კომუნიკაციას დაამყარებს შენთან, თუნდაც გაღიმებით ან თვალით კონაქტით.
- რა დადებითი ზეგავლენა აქვს ამ პროცესს?
- გარდა იმისა, რომ კითხვის პროცესი ასტიმულირებას, როგორც ბავშვის ვიზუალურ, ასევე სმენით უნარებს, ამასთან მეტყველების ერთ-ერთი ძლიერი მასტიმულირებელი საშუალებაა. გავიმეოროთ ის სიტყვები, დავასახელოთ ის საგნები, რაც დედამ გვანახა წიგნში ან წაგვიკითხა. ასევე იწვევს კრეატიულობის და წარმოსახვითი უნარების განვითარებას. სხვადასხვა სიუჟეტის წიგნი ხელს უწყობს სოციალურ-ემოციური უნარების განვითარებას ბავშვებში, ემპათიის თუ სხვადასხვა ემოციის განცდის ხელშეწყობას, ბოლოს სოციალური როლების ჩამოყალიბებასა და გააზრებას.
- ზოგადად, ძილის წინ წიგნის კითხვის რიტუალზე რომ ვისაუბროთ...
- ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ძილის წინ გვქონდეს გამოყოფილი გარკვეული დრო, როცა ბავშვთან ერთად წიგნს დავათვალიერებთ, გავახმოვანებთ და წავიკითხავთ. მნიშვნელოვანია, რომ ძილის წინ წასაკითხი წიგნები იყოს მშვიდი, სახალისო და ნაკლებად აქტიური. წიგნის კითხვის ან დათვალიერების პროცესი ერთ-ერთი სტრესის და შფოთვის შემამცირებელი აქტივობაა. ამ დროს ბავშვის სხეული და ორგანიზმი მოდუნებულია და კარგ წინაპირობას ქმნის მშვიდი ძილისთვის, ანუ ხელს უწყობს ძილის რუტინას.
ასევე, მე ხშირად მესმის, რომ, როცა ბავშვი 1 წლის ან მეტისაა, უფრო მოძრავია, დღის მანძილზე რთულია მისი წიგნთან გაჩერება, უფრო მოტორული და მოძრავი თამაშები ურჩევნია, შესაბამისად, დედები ვეღარ ახერხებენ წიგნის კითხვის რუტინაში ჩართვას. ძილის წინ კი კითხვა ხელს შეუწყობს მის აქტიურად ჩართულობას ბავშვის ცხოვრებაში.
- როგორი წიგნები შევარჩიოთ ამ ასაკისთვის?
- როგორც აღვნიშნე, ორსულობის დროს ყურადღება მივაქციოთ ხმებს და ემოციებს, ნაკლებად ნახატებს, რადგან ბავშვი ფიზიკურად ამას ვერ დაინახავს.
როცა ჩვილი 1-2 თვისაა, გამოვიყენოთ სპეციფიკური კონტრასტული შავ-თეთრი გამოსახულებების მქონე ნახატები და მოვათავსოთ იგი მისგან 20-25 სმ-ის მოშორებით;
2-4 თვემდე მაქსიმალურად ჩავრთოთ სხვადასხვა ფერი, ფორმა;
ასევე 0-2 წლამდე ბავშვისთვის სენსომოტორული სტადიაა. ამ დროს ბავშვი მოტორულად ანუ მოქმედებით და სენსორული არხების საშუალებით, როგორებიცაა: მხედველობა, სმენა თუ შეხება საგნებთან, შეიმეცნებს მის გარშემო არსებულ სამყაროს, შესაბამისად, მაქსიმალურად ჩავრთოთ სენსორული სტიმულები თამაშებში. ვუყიდოთ წიგნები, სადაც სხვადასხვა ტექსტურაა გამოყენებული, მაგალითად, კატა ილუსტრირებულია ნატურალური ღუნღულა ბეწვით, სადაც ასევე იქნება ხაოიანი თუ რბილი მასალები. ვუყიდოთ ისეთი წიგნები, რომლებსაც სპეციალური ზედაპირი აქვს პირში ჩასადებად, წყალში დასასველებლად თუ ხელის მოჭიდებისთვის;
1-2 წლამდე ბავშვი უკვე იაზრებს, რომ წიგნებში გახმოვანებული სიტყვები და საგნები რაღაცას ნიშნავს და შეესაბამება მის გარშემო არსებულ გარემოს. შეგიძლიათ გამოიყენოთ ნივთების დასახელებისთვის თითის დადება, ხან მან დაადოს თითი, ხან - თქვენ. ასევე წიგნებზე გამოსახული ცხოველების იმიტირება: ხშირად შეჩერდით და დაუსვით მარტივი კითხვები, ეცადეთ აქტიურად ჩართოთ პროცესში და ხელი შეუწყვეთ მისი ლექსიკური მარაგის გამდიდრებას.
- ერთი და იგივე წიგნების წაკითხვა სჯობს თუ განსხვავებულის?
- არაა საჭირო ძალიან ბევრი და განსხვავებული წიგნი, 2-3 წიგნიც საკმარისი იქნება. ბავშვს შესაძლოა, ამ პერიოდში ჰქონდეს რომელიმე საყვარელი წიგნი, რომელთან ურთიერთობაც განსაკუთრებულ სიამოვნებას ანიჭებს. არ დავუშალოთ, დაიმახსოვრეთ ერთი წიგნიც კი ძალიან ბევრი ფუნქციით, უნარის განსავითარებლად შეგიძლიათ გამოიყენოთ. ბავშვს უყვარს გამეორება, როცა რომელიმე ილუსტრაციას ან ამბავს კარგად აითვისებს, ეს ზრდის მათში კომპეტენტურობის და თავდაჯერებულობის განცდას.
- პატარები ხშირად წიგნების ფურცლებს ხევენ, დავუშალოთ ეს ქცევა თუ ამით იწყება მათი კონტაქტი წიგნებთან? როგორ ავუხსნათ, რომ ეს არ არის სწორი საქციელი?
- კი წიგნის ფურცვლა, მისი დახევა და თუნდაც პირში ჩადება ბავშვის წიგნთან ურთიერთობის პირველი მცდელობაა. ზემოთ ვახსენე, ზუსტად ეს არის სენსომოტორული სტადია. შეგრძნებებით ცდილობს გაიგოს, რა არის წიგნი, რა არის ფურცელი, იხევა და თუ აქვს ხმა გახევის პროცესში. მოსწონს შეხება და შეგრძნება, თუ როგორი ზედაპირი აქვს ფურცელს. უფრო მოზრდილ ასაკში კი შეგვიძლია დახევის სურვილი წიგნის მაგივრად ფერადი ქაღალდების გამოყენებით ჩავანაცვლოთ და ჩავრთოთ ეს რაიმე თამაშში. ასევე სხვადასხვა ტექსტურის და მასალის გამოყენებით ვათამაშოთ ბავშვი. ვითამაშოთ ბევრი მოტორული თამაში და ასე დავტვირთოთ მისი ტაქტილური თუ მოტორული მოხოვნილებები. გვქონდეს წიგნის კუთხე, სადაც ლამაზად დავალაგებთ და მოვუვლით წიგნებს. საჭიროა ვაჩვენოთ ბავშვს, რომ წიგნებს ვუფრთხილდებით.
- ხმოვან წიგნებზეც რომ ვისაუბროთ. სჯობს თავად წავუკითხოთ, თუ ხმოვანი წიგნებიც იმავე ფუნქციის მატარებელია?
- ჩვილობის დროს ძალიან მნიშვნელოვანია მშობლის ხმა, მისი კომუნიკაცია ბავშვთან და ჩართულობა. ეს ბავშვში აყალიბებს ნდობის და უსაფრთხოების განცდას. მნიშვნელოვანია, მშობელი თავად ესაუბრებოდეს პატარას. ერიკ ერიქსონის ფსიქოსოციალური განვითარების თეორიაც ამაზე უსვამს ხაზს, 0-1,5 ასაკამდე ბავშვს უვითარდება სამყაროს მიმართ ნდობა/უნდობლობის სტადია, რაც შემდგომში განაპირობებს მის პოზიტიურ ურთიერთდამოკიდებულებას სამყაროსთან თუ პირიქით შფოთვის დონეს. ამ პერიოდში, ასევე ვითარდება მშობლისადმი ბუნებრივი მიჯაჭვულობა, რომელიც უზრუნველჰყოფს მას საკვებით, უსაფრთხოების განცდით თუ ფიზიკური სიახლოვით. ამ ყველაფრის დეფიციტი იწვევს მისი შფოთვის დონის აწევას. აი, უკვე 18 თვიდან შეგვიძლია აქტიურად გამოვიყენოთ ყველანაირი ტიპის ხმოვანი სათამაშოები თუ წიგნები და მათი საშუალებით მაქსიმალურად შევუწყოთ ხელი მეტყველების სტიმულირებას.
ესაუბრა მარიამ ჩოქური
გააზიარეთ პოსტი
არ დაგავიწყდეთ !!!
Momsedu.ge-მ თქვენთვის, ქალებისთვის შექმნა ახალი სივრცე, სადაც ყველაზე მცოდნე დედები იყრიან თავს. ჯგუფის დასახელებაც სწორედ ასეა - „მცოდნე დედების ჯგუფი“, რომლის საშუალებით დედები ერთმანეთს საკუთარ გამოცდილებას გაუზიარებენ. (ჯგუფში გასაწევრიანებლად ნახეთ ბმული - „მცოდნე დედების ჯგუფი“)
„მამა არის ღმერთის სახე ოჯახში. ბავშვისთვის არის კარგი, როდესაც ხედავს, რომ ოჯახში მამას პატივს სცემენ,“ - მარინა კაჭარავა
ფსიქოლოგმა მარინა კაჭარავამ ოჯახში მამის როლის შესახებ ისაუბრა და ჯანსაღი ოჯახური ურთიერთობების მნიშვნელობას გაუსვა ხაზი:
„ოჯახი უნდა იყოს სუბორდინირებული. ეს აუცილებელია ბავშვისთვის. ვთქვათ, სუფრას შლი და სადილი უნდა მიაწოდო ქმარს და შვილებს. პირველად ვის მიაწოდებ? ქართულ კულტურაში ამბობენ, რომ შვილებს, იმიტომ, რომ ყველაფერია შვილები. სჯობს, რომ ჯერ ქმარს მიაწოდო, იმიტომ, რომ ეს შვილებისთვის არის კარგი. ბავშვისთვის არის კარგი, როდესაც ხედავს, რომ ოჯახში მამას პატივს სცემენ. ვინ არის მამა ოჯახში? დიდად არ განსხვავდება ფსიქოლოგიური მიდგომა რელიგიურისგან. მამა არის ღმერთის სახე ოჯახში. როგორც ყველა ჩვენგანისთვის არის უსაფრთხოების გარანტორი ღმერთი. მორწმუნე ადამიანისთვის მთავარი დასაყრდენი არის უფალი. ბავშვისთვის არის მამა და დედა. ბავშვი გრძნობს თავს მშვიდად და უსაფრთხოდ, თუ ის არის მამის წიაღში.“
მარინა კაჭარავამ აღნიშნა, რომ ბავშვი მამის იმედადაა და თუ ის დისკრედიტირებულია, ბავშვის თვალში ძალას კარგავს:
„თუ შეგიმჩნევიათ ბავშვები ეზოში ამბობენ: „მამა მოვა და გადაგაგდებს ამერიკაში, მოგერევა.“ ეს ბავშვისთვის არის ძალიან მნიშვნელოვანი. ის არის მამის იმედად. თუ მამა არის დისკრედიტირებული ოჯახში, ამ შემთხვევაში ბავშვის თვალში მამა კარგავს იმ ფასს და ძალას, რაც ექნებოდა სხვა შემთხვევაში. ადამიანს აქვს იდეალიზაციის მოთხოვნილება. ბავშვს აქვს მოთხოვნილება, რომ ვიღაც ჰყავდეს იდეალური. თუ ბავშვს იდეალიზაციის მოთხოვნილებას მშობელი ვერ უკმაყოფილებს ბავშვობაში, ბავშვი ამ მოთხოვნილებას სხვა დროს და სხვა მდგომარეობაში იკმაყოფილებს. ეს ხშირ შემთხვევაში კუმირებსა და ფანატიკურ მიჯაჭვულობებში გადადის. ადამიანს უნდა, რომ ჰგავდეს სხვას. ვისაც ეს მოთხოვნილება ბავშვობაში არ დაუკმაყოფილდა, ის მომავალში არის ძალიან ორიგინალური. ამ ყველაფრის ჰიპერკომპენსაცია ხდება.“
„ოჯახში უნდა იყოს ურთიერთპატივისცემა. ავტორიტეტი ძალით ვერ გახდები. განა ჩემი საუბარი ზრდის ბავშვს და მე რას ვასწავლი, მე როგორც ვიქცევი, ეს არის მთავარი. ქცევის მოდელის იმპრინტირება ხდება ტვინში. ჩვენ ყველას გვაქვს ქცევის რეპერტუარი. ლიბერალური ოჯახის გაგება თუ ის არის, რომ მე არ მაინტერესებს, შენ რას აკეთებ, ეს არ არის სწორი და კარგი. ადამიანს ასევე აქვს აღიარების მოთხოვნილება. ყველას გვინდა, რომ პატივი გვცენ. როდესაც სრული უპატივცემულობაა და არის ის, რომ რაც გინდა აკეთე და მეც იმას ვაკეთებ, რაც მინდა, ეს არ არის ოჯახი უკვე. ასეთ ურთიერთობაში შეიძლება მეზობელთან იყო. ეს იმას არ ნიშნავს, რომ ადამიანს არ ჰქონდეს უფლება ან განმარტოების, ან მეგობრებთან წასვლის. ყველაზე მთავარი ოჯახში არის პატივისცემა. რომ ვამბობთ სიყვარული, ხანდახან გასარკვევია რა არის ეს სიყვარული. სიყვარულს მთელი ცხოვრება ვსწავლობთ და მაინც არ ვიცით. შეიძლება მეორე ადამიანისთვის დამანგრეველიც იყოს ეს სიყვარული. უფრო მნიშვნელოვანია, მე მას ვცემდე პატივს. ვცემდე პატივს არა როდესაც გაიზრდება, არამედ როდესაც ჩაისახება ბავშვი,“ - აღნიშნულ საკითხზე მარინა კაჭარავამ საპატრიარქოს ტელევიზიის გადაცემაში „განთიადი“ ისაუბრა.